Veiligheid
op het water

Veiligheid op het Water: Zorgeloos Varen begint met Kennis

Water is een prachtig element, maar het brengt risico’s met zich mee. Of je nu vaart met een rubberbootje of een groot jacht: veiligheid is geen toeval, maar een keuze. Het is een combinatie van de juiste uitrusting, kennis van de regels en – het allerbelangrijkste – goed zeemanschap.

Op deze pagina lees je wat veiligheid op het water precies inhoudt, welke wettelijke eisen er zijn en hoe dit terugkomt in de examens voor Vaarbewijs 1 en Vaarbewijs 2.

Wat houdt veiligheid op het water in?

Veiligheid op het water rust op drie pijlers:

1. Het Schip: Is de boot technisch in orde en zijn de juiste reddingsmiddelen aan boord?
2. De Regels: Weet iedereen wie voorrang heeft om aanvaringen te voorkomen?
3. De Mens: Is de schipper bekwaam, nuchter en voorbereid op noodsituaties?

De wetgever heeft dit vastgelegd in verschillende reglementen (zoals het BPR), maar de basisregel is altijd: Voorkom gevaar. Zelfs als je voorrang hebt, mag je nooit een onveilige situatie laten ontstaan. Dit heet ook wel: Goed Zeemanschap.

Welke wetten en regels gelden er?

Om chaos te voorkomen, zijn er duidelijke verkeersregels. Afhankelijk van waar je vaart, krijg je te maken met een ander wetboek. Kennis hiervan is de eerste stap naar veiligheid.

• BPR (Binnenvaartpolitiereglement): Geldt op de meeste Nederlandse binnenwateren. Regelt voorrang, verlichting en uitrusting.
• RPR (Rijnvaartpolitiereglement): Geldt op de grote rivieren (Waal, Rijn, Lek). Hier gelden strengere eisen i.v.m. beroepsvaart.
• BVA (Internationale Bepalingen): Geldt op zee. Hier draait veiligheid vooral om zichtbaarheid en duidelijke koersen.
• Lokale Reglementen (SRW / SRE / SRKGT): Voor specifieke drukke vaarwegen zoals de Westerschelde.

Wettelijke eis: Op schepen met een kajuit ben je verplicht het geldende reglement aan boord te hebben (fysiek of digitaal).

Veiligheid: Wat moet je ZELF doen?

De wet regelt de basis, maar als schipper ben jij eindverantwoordelijk. Een veilige vaartocht begint ruim voordat de motor start.

Stap 1: Voor het varen (De voorbereiding)

Een groot deel van de ongelukken (motorstoring, brandstoftekort) is te voorkomen door een goede check vooraf.

• Techniek: Check de motorolie, koelwater en de V-snaar.
• Brandstof: Heb je genoeg brandstof voor de reis + een reserve? (Reken op onverwachte tegenwind/stroom).
• Het Weer: Check de windkracht en het zicht. Is er onweer op komst? Bij twijfel: niet uitvaren.
• Dodemanskoord: Vaar je een snelle motorboot? Maak het koord vast aan je been of reddingsvest voordat je start.
• Passagiers: Vertel je gasten waar de reddingsvesten liggen en wat ze moeten doen bij nood.

Stap 2: Tijdens het varen

Op het water moet je continu alert zijn.

• Uitkijk houden: Kijk regelmatig achterom. Dode hoeken zijn groter dan je denkt.
• Alcohol: De limiet is 0,5 promille. Alcohol vermindert je reactiesnelheid en vergroot het risico op onderkoeling als je te water raakt.
• Snelheid: Pas je snelheid aan op de drukte en het zicht.

Belangrijke Veiligheidsthema’s

Tijdens het varen kunnen er specifieke noodsituaties ontstaan. Hieronder lichten we kort uit hoe je handelt.

Man Overboard (MOB)

Dit is de nachtmerrie van elke schipper. Als iemand te water raakt, telt elke seconde.

Actie: Roep direct “MAN OVERBOORD”, gooi een reddingsboei en wijs continu naar de drenkeling (zodat je hem niet uit het oog verliest in de golven). Druk op de MOB-knop van je GPS als je die hebt.

Lees hier onze uitgebreide gids over Man Overboard manoeuvres

Brandveiligheid

Brand aan boord is vaak erger dan lekkage, omdat je nergens heen kunt. Oorzaak nummer 1: benzinedampen in de motorruimte (bilge).

Actie: Zorg voor gekeurde brandblussers (minimaal 2kg aanbevolen). Ruik je benzine? Start de motor NIET en ventileer de ruimte.

Lees hier alles over brandblussers en preventie

Voor anker gaan

Ankeren is niet alleen recreatief, het is een noodmaatregel. Als je motor uitvalt op een druk vaarwater of bij lagerwal, is het anker je enige rem.

Actie: Zorg dat het anker altijd klaarligt voor gebruik (niet diep onderin een kist). Weet hoeveel lijn je moet steken (minimaal 3x de waterdiepte).

Lees hier de techniek van veilig ankeren

Lichten voeren en Zichtbaarheid

Zien en gezien worden is levensbelangrijk, zeker in het donker of bij slecht zicht.

Actie: Controleer je navigatieverlichting voor vertrek. Weet welke lichten je moet voeren (bijv. toeflicht + boardlichten voor een motorboot). Zorg ook voor een sterke zaklamp aan boord.

Reddingsvesten en zwemvesten

Als je overboord raakt, is het van belang dat je blijft drijven. Daarvoor heb je reddingsvesten met verschillende klassen.

Actie: zorg dat wanneer het verplicht is iedereen een correct reddingsvest draagt. Zorg dat kinderen, slechte zwemmers en, als je alleen vaart of bij slechte omstandigheden iedereen een reddingsvest draagt. Veiligheid voor alles!

Lees hier alles over reddingsvesten en zwemvesten

Stap 3: Na het varen

Veiligheid stopt pas als de boot vastligt en afgesloten is.

• Afsluiters: Draai de gaskraan dicht en sluit de buitenboordafsluiters (van het toilet/koelwater) om zinken in de haven te voorkomen.
• Elektra: Zet de hoofdschakelaar uit om kortsluiting te voorkomen.

Hoe wordt veiligheid getoetst in Vaarbewijs 1?

In het examen voor Klein Vaarbewijs 1 (KVB1) ligt de nadruk op de basisuitrusting en regels op de kleine wateren.

Hoe wordt veiligheid getoetst in Vaarbewijs 2?

Bij Klein Vaarbewijs 2 (KVB2) verschuift de focus naar het grote water. Hier is zelfredzaamheid nog belangrijker, omdat de wal verder weg is.