Brandveiligheid
aan boord
Hoe zorg je voor brandveiligheid en voorkom of verhelp je brand?
Iedereen verdient een perfecte voorbereiding
op het vaarbewijs examen.
Brandveiligheid aan Boord: Voorkomen is beter dan Blussen
Brand aan boord is de nachtmerrie van elke kapitein. Op een schip zijn de vluchtwegen beperkt en is hulp vaak ver weg. Bovendien zijn schepen vaak gemaakt van brandbare materialen (polyester, hout) en liggen er gevaarlijke stoffen opgeslagen (benzine, gas, accuzuur).
Zowel voor Klein Vaarbewijs 1 als Klein Vaarbewijs 2 is brandveiligheid een essentieel onderdeel. Je moet niet alleen weten hoe je een brand blust, maar vooral hoe je voorkomt dat deze ontstaat.
Wat houdt brandveiligheid aan boord in?
Brandveiligheid bestaat uit drie fasen:
- Preventie: Het veilig omgaan met brandstof, gas en elektriciteit.
- Detectie: Het snel opmerken van gevaar (rookmelders, gasdetectors, neus).
- Bestrijding: Het hebben van de juiste blusmiddelen en weten hoe je ze gebruikt.
Het Grote Gevaar: De meeste branden ontstaan in de motorruimte (door lekkende brandstof of kortsluiting) of in de kombuis (koken).
Hoe voorkom je brand aan boord?
Preventie is de kern van de examenstof. De meeste vragen gaan over het voorkomen van explosies.
1. Veilig Tanken (Benzine)
Benzinedamp is zwaarder dan lucht. Het zakt naar het laagste punt van het schip: de motorruimte (bilge). Een vonkje van de startmotor kan dan het hele schip laten ontploffen.
Regel: Zet vóór het starten van een benzinemotor de afzuiger (blower) aan om dampen uit de bilge te zuigen. Heb je geen blower? Lucht dan handmatig.
Tanken: Stop de motor, doof open vuur (sigaretten!), sluit ramen en deuren (zodat damp niet naar binnen waait) en knoei niet.
2. Gasveiligheid (Propaan/Butaan)
Ook flessengas is zwaarder dan lucht.
De Gasbun: Gasflessen moeten verplicht buiten staan in een gasbun. Dit is een luchtdichte kist met een afvoer naar buiten (boven de waterlijn), zodat lekgas direct overboord stroomt en niet de boot in.
Thermokoppel: Kooktoestellen moeten een thermokoppel hebben: waait de vlam uit? Dan stopt de gastoevoer automatisch.
3. Elektriciteit
Slechte bedrading en corrosie zorgen voor weerstand en hitte. Zorg voor zekeringen en een hoofdschakelaar die je uitzet als je van boord gaat.
Hoe herken je een beginnende brand?
Je zintuigen zijn je eerste alarmsysteem.
- Geur: Ruik je benzine of gas? Start de motor NIET. Draai gaskranen dicht, schakel elektra uit en ventileer.
- Geluid: Een knetterend geluid bij het schakelpaneel duidt op kortsluiting (vlamboog).
- Kleur van rook:
- Wit/Grijs: Vaak smeulend materiaal of stoom.
- Zwart: Kunststof, rubber, olie of brandstof (zeer giftig!).
Brandklassen: Wat brandt er?
Niet elke brand is hetzelfde. Om veilig te blussen, moet je weten wat er in brand staat. In Europa gebruiken we de volgende klassen:
| Klasse | Omschrijving | Voorbeeld aan boord |
|---|---|---|
| A | Vaste stoffen | Hout, kussens, gordijnen, polyester. |
| B | Vloeistoffen | Benzine, diesel, olie, verf, lak. |
| C | Gassen | Propaan, butaan (uit de gasfles). |
| F | Vetten | Frituurvet, bakolie (Vlam in de pan). |
Blusmiddelen: Wat gebruik je wanneer?
Het gebruik van het verkeerde blusmiddel kan dodelijk zijn (bijvoorbeeld water op brandend vet of benzine).
| Blusmiddel | Geschikt voor | Eigenschap |
|---|---|---|
| Poederblusser | A, B, C | Allrounder. Blust alles, maar geeft enorme nevenschade (zout vreet elektronica aan) en beneemt het zicht. |
| Schuimblusser | A, B | Beste keus aan boord. Legt een deken over de brandstof. Minder nevenschade en langere blustijd. |
| CO2 Blusser | B, (Elektra) | Verdringt zuurstof. Schoon (geen restafval), ideaal voor motorruimte of schakelkast. Gevaarlijk in kleine ruimtes (verstikking!). |
| Blusdeken | F, (Kleine A) | Voor vlam in de pan of kledingbrand. Niet geschikt voor frituurvet als de deken olie doorlaat. |
| Water (Puts) | A (Hout/Papier) | NOOIT gebruiken bij vloeistofbrand (B/F) of elektra! Veroorzaakt steekvlammen. |
Brandveiligheid in Klein Vaarbewijs 1 (KVB1)
Bij KVB1 ligt de focus op preventie (gas en brandstof) en de basiskennis van blusmiddelen.
3 Voorbeeldvragen KVB1:
| Vraag | Antwoord & Uitleg |
|---|---|
| Vraag 1: Waarom moeten gasflessen in een gasbun met afvoer naar buiten worden bewaard? | Omdat gas zwaarder is dan lucht. Uitleg: Bij een lek zakt het gas naar de bodem. Zonder afvoer vult de boot zich met explosief gas. |
| Vraag 2: Je ruikt een benzinegeur aan boord. Wat doe je? | Niet starten, hoofdschakelaar uit en ventileren. Uitleg: Starten kan een vonk geven. De damp moet eerst weg (met de hand of vonkvrije blower). |
| Vraag 3: Waarmee kun je een vloeistofbrand (Benzine/Olie) het beste blussen? | Met schuim of poeder (Klasse B). Uitleg: Nooit met water, want olie drijft op water en verspreidt de brand juist. |
Brandveiligheid in Klein Vaarbewijs 2 (KVB2)
Bij KVB2 wordt dieper ingegaan op specifieke eigenschappen van gassen, elektriciteit en procedures in noodsituaties.
3 Voorbeeldvragen KVB2:
| Vraag | Antwoord & Uitleg |
|---|---|
| Vraag 1: Je hebt een brand in de schakelkast (elektriciteit). Welk blusmiddel heeft de voorkeur en waarom? | CO2 (Koolzuursneeuw). Uitleg: CO2 geleidt geen stroom en laat geen resten achter, waardoor de apparatuur soms nog te redden is. Poeder vernielt de elektronica. |
| Vraag 2: Wat is het grootste gevaar bij het gebruik van een CO2-blusser in een kleine ruimte? | Verstikkingsgevaar voor de gebruiker. Uitleg: CO2 verdrijft zuurstof om de brand te doven, maar mensen hebben ook zuurstof nodig. Verlaat de ruimte direct na gebruik. |
| Vraag 3: Hoe benader je een brand aan boord als je buiten staat? | Met de wind in de rug (bovenwinds). Uitleg: Zo blaas je het blusmiddel in het vuur en worden rook en hitte van je weggedreven. |
Veelgestelde vragen over brandveiligheid aan boord
De meeste brandblussers hebben een technische levensduur van 20 jaar, maar moeten elke 2 jaar gekeurd worden (vooral in de beroepsvaart of bij verzekeringseisen). Voor particulieren wordt aangeraden ze elke 5 tot 10 jaar te vervangen of te laten reviseren. Check altijd de datumstickers op de fles.
Plaats de blusser op een zichtbare, goed bereikbare plek. Idealiter niet direct naast het brandgevaar (de motor), maar juist bij de uitgang of de stuurstand. Als de motor in brand staat, wil je niet door het vuur hoeven reiken om je blusser te pakken.
Dat hangt van de deken af. Oudere of goedkope blusdekens zijn soms niet geschikt voor olie en vet (ze kunnen doorlekken en vlam vatten). Kijk of de norm EN 1869 op de verpakking staat; deze zijn geschikt voor vetbranden.
Hoewel een poederblusser alles blust, is de nevenschade enorm. Het zoute poeder kruipt overal in en vreet metalen en elektronica aan (corrosie). Na een blusactie met poeder is je motor vaak total loss, zelfs als het vuur klein was. Schuim is daarom vaak een betere keuze.
Sluit direct de hoofdkraan van de gasfles. Open ramen, luiken en deuren om te ventileren. Gebruik geen elektrische schakelaars (ook geen lichtknopjes of mobiele telefoons), want een klein vonkje kan het gas doen ontploffen. Pomp het gas eventueel weg met de handlenspomp (slang in de bilge).
Meer informatie
Corstiaan Smit
Corstiaan is sinds 2012 actief als trainer. Als fanatiek watersporter heeft hij in 2023 Klein Vaarbewijs 1 en 2 gehaald. Hierdoor weet hij wat nodig is om goed voorbereid het CBR-examen te halen. Als oprichter van KapiteinSmit.nl helpt hij kandidaten bij een duidelijke en efficiënte voorbereiding op hun vaarbewijsexamen.
KVB 1 Cursus
Complete cursus ter voorbereiding op het CBR examen.-
1.000+ oefenvragen
-
40 uitgebreide lessen
-
40 oefentoetsen op onderwerp
-
20 proefexamens CBR stijl
-
onbeperkt toegang tot je het haalt
KVB 2 Cursus
Complete cursus ter voorbereiding op het CBR examen.-
500+ oefenvragen
-
22 uitgebreide lessen
-
22 oefentoetsen op onderwerp
-
20 proefexamens CBR stijl
-
onbeperkt toegang tot je het haalt
KVB 1 en 2 Cursus
Complete cursus ter voorbereiding op het CBR examen.-
1.500+ oefenvragen
-
62 uitgebreide lessen
-
62 oefentoetsen op onderwerp
-
40 proefexamens CBR stijl
-
onbeperkt toegang tot je het haalt
Laatst geüpdatet op:
